بارها وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از وجود دستگاه‌های موازی در فرهنگ و اندک بودن اعتبار وزارت خانه اش سخن گفته‌ است. تازه ترین اظهار نظر در این مورد از سوی الیاس حضرتی نماینده مجلس صورت گرفته است. او گفت: 16 درصد از بودجه فرهنگی کشور به نهادهایی موازی وزارت ارشاد که کار فرهنگی می‌کنند در سال اختصاص داده می‌شود. » این موضوع را با محمد جواد حق شناس، معاون پیشین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در میان گذاشتیم که نظرات وی را در پی میخوانید.

آقای الیاس حضرتی اخیرا گفته است:«تنها 16 درصد بودجه فرهنگی کشور در اختیار وزارت ارشاد است.» او پیشنهاد کرده است که  این رقم را هم به نهادهای دیگر اختصاص دهند و آن‌ها خود مسئولیت امور فرهنگی را برعهده بگیرند. نظر و ارزیابی حضرتعالی از این پیشنهاد و سخن چیست؟

 به اعتقاد بنده پیشنهاد ایشان حاکی نگاهی اعتراضی به روند حاکم است. در واقع منظور ایشان از این سخن ارائه یک پیشنهاد قانونی نیست. این پیشنهاد با قواعد شناخته شده حقوقی و قوانین جمهوری اسلامی همخوانی ندارد. دولت به عنوان قوه مجریه باید مسئولیت تمامی حوزه‌های اجرایی را بر عهده بگیرد. یکی از مشکلات در سال‌های اخیر بی توجهی به اصل مهم تفکیک قوا بوده است. این اصل جزو ارکان اصلی دموکراسی و مردم‌سالاری محسوب می‌شود و می‌بینیم که به عنوان یکی از دست‌آوردهای مهم قانون مشروطه، در قانون اساسی جمهوری اسلامی نیز بر آن اصل تاکید شده و مورد تایید خبرگان تدوین کننده قانون اساسی و امام راحل نیز قرار گرفت و در نهایت در رفراندوم هم رای آورد، اما متاسفانه شاهد هستیم که کمتر به این مساله توجه می‌شود. ما امروز شاهد حضور نهادهای موازی هستیم که در کنار قوه مجریه حضور پررنگی دارند. مجلس نیز که نمایندگان آن سوگند خورده‌اند که متعهد، ملتزم به قانون اساسی و پاسدار آن باشند، در دوره های اخیر به این مسئله توجه لازم را نکرده اند و شاهد هستیم که قوه مجریه در بسیاری از حوزه ها جایگاه لازم و قانونی خود را ندارد و نهاد های هم عرض با وجود دخالت‌ها و عدم پاسخگویی، بخش عمده بودجه های فرهنگی کشور را در اختیار می‌گیرند. اشاره آقای حضرتی به اختصاص 84 درصد بودجه فرهنگی کشور به سایر نهاد‌ها و سازمان‌های فرهنگی غیر از وزارت ارشاد دردناک است. این در حالی است که تمام کاسه و کوزه ها در خصوص کاستی ‌ها در این حوزه بر سر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دولت شکسته می‌شود. این اتفاق نه با اصل پاسخگویی و تفکیک قوا  انطباق دارد و نه با اصل شفافیت. روشن نیست بسیاری از این بودجه های فرهنگی چگونه و در چه محلی مصرف می‌شود و نظارت لازم توسط نمایندگان اعمال نمی‌شود. در حقیقت نظر و سخن آقای حضرتی، با زبان بی زبانی، اعتراضی به روند موجود است.

شما اشاره کردید که نزدیک به 84 درصد بودجه فرهنگی کشور به نهادهایی غیر از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اختصاص داده می‌شود. این درحالی است که ما شاهد هستیم در خصوص ناهنجاری های فرهنگی تنها این وزارتخانه مورد سوال و اعتراض واقع می‌شوند. نظر شما درباره این شرایط چیست؟

اعتراض برخی به وضعیت فرهنگی کشور، فرار به جلو برای شانه خالی کردن از مسئولیت است. آن‌ها تلاش می‌کنند وظایف و مسئولیتشان در انظار عمومی واضح و آشکار نشود. مگر می‌شود نقش صدا و سیما در وضعیت فرهنگی کشور را نادیده گرفت؟ نمی‌شود نقش مدعیان فرهنگ را در وضع موجود فرهنگی کشور نادیده گرفت. در سراسر کشور نزدیک به 1000 شهر وجود دارد که نماز جمعه در آن اقامه می‌شود. سوالی که مطرح می‌شود این است که در بروز ناهنجاری های فرهنگی در شهر‌ها صرفا دولت مقصر است یا دیگران هم نقش دارند؟ آیا این‌ها حق پرسش را برای مردم و جامعه قائل هستند و...

چندین سازمان، در حال ارتزاق از بودجه فرهنگی کشور است که بر اکثر آن‌ها نظارتی صورتی نمی‌گیرد. سازمان‌هایی مثل سازمان تبلیغات و ده‌ها سازمان دیگر دریافتی هایی را از بودجه فرهنگی کشور دارند،آیا پاسخگو هستند؟ صرف اینکه ما بخواهیم توپ را در زمین دیگری بیندازیم و با فرافکنی چنین سمت و سویی را در حوزه مسائل فرهنگی دنبال کنیم، این نوع رفتار به حل مسئله کمک نمی‌کند.

این روزها زمزمه تغییراتی در وزارت ارشاد به گوش می‌رسد. به نظر شما آیا جا به جایی افراد در این سطح تاثیری بر بهبود شرایط فرهنگی و حل مشکلات کلان این حوزه خواهد داشت؟

در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مدیرانی که انتخاب می‌شوند حوزه تاثیرگذاری متفاوتی دارند. یک اصل در علوم سیاسی و علوم بین‌الملل وجود دارد به نام اصل ساختار-کارگزار. در مسائل فرهنگی نیز ما باید هم به ساختار و هم به کارگزار توجه کرده و اهمیت آن را در نظر بگیریم. بنابراین رویکرد و نگاه کاگزار در مسائل فرهنگی اثر گذار است. ضمن اینکه نباید فراموش شود که ساختار نیز محدودیت هایی دارد که این محدودیت ‌ها بر عملکرد کارگزار تاثیر می‌گذارد. ما باید برای بهبود مسئله فرهنگی، هم به ساختار و هم به کارگذار توجه کنیم. هم باید ساختار را اصلاح کرده و مشکلات حوزه های ساختاری را حل کنیم و هم کاگزارانی امین، شجاع، فهیم و مورد قبول جامعه هدف و مخاطب برگزینیم. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و جنس فعالیت‌ها و مسئولیت هایش به شکلی است که با نخبگان جامعه سر و کار دارد. اهالی فرهنگ، هنر، نویسندگان، اهل قلم، اهالی مطبوعات، ناشرین، هنرهای تجسمی، تئاتر، سینما و.. حوزه هایی هستند که مورد توجه جامعه هستند. کسی که مسئولیت این حوزه را می‌پذیرد باید ویژگی هایی داشته باشد که در میان چنین جمعی و در میان نخبگان این عرصه مقبولیت داشته باشد، در عین حال توان پیگیری خواسته های و وظایف دولت را داشته باشد و بتواند وعده های فرهنگی رییس جمهور را پیگیری و اجرایی کند. 

منبع: ستاره صبح